Forteljaren Konrad Mehus.
Sidan slutten av 1960-talet har Konrad Mehus vore ein sentral frontfigur
i norsk kunsthandverk.
“Dinnertime”, som han laga i 1974 og som er eit objekt sett saman av eit
krystallglas og ein gaffel, blir rekna som eit ikon for si tid. Det
illustrerer på ein svært tydeleg måte utviklinga innafor kunsthandverket
i etterkrigstida, der kunstnarleg idé og innhald er blitt viktigare enn
bruksfunksjon og nytte.
Tilsvarande har smykka hans ofte hatt ein klår brodd mot konvensjonane
og verdiane som rår i gullsmedbransjen, og difor har dei fått ein viktig
funksjon i etableringa av ei ny forståing av kva smykke kan vera. Som
kunstobjekt treng ikkje smykket nøya seg med utelukkande å vera til pynt
eller symbolisera velstand og status. Det kan også vera eit middel til
kommunikasjon.
Innafor kunsthandverket handlar kommunikasjonen ofte om material, form
eller prosess. Ikkje slik hos Konrad Mehus. Med sølv som
(hovud)materiale og smykke som medium fortel han historier med sosialt
innhald og politisk snert.
Det er eit figurativt språk rikt på metaforar og symbol, Konrad Mehus
tar i bruk for å kunna fortelja historiene sine. Også dette valet gjer
at han står i ei særstilling blant norske smykkekunstnarar, sjølv om han
i seinare år har fått følgje av eit par andre som også nyttar seg av ei
figurativ uttrykksform. I det intime formatet som ein brosje er, er det
gjennom detaljane historiene utfaldar seg. Ein slik detalj er
trafikkskiltet med elgen, eit velkjent syn for dei fleste bilistar i
Norge. Det dukkar opp i mange av Mehus sine smykke som eit sentralt
symbol for vår tid. Søljer med dingler som etterliknar skrukorkane på
Coca Cola-flaskene, fortel på liknande vis om endra forbruksvanar og den
internasjonale kulturindustrien si gjennomslagskraft. Men han fortel
også andre og meir personlege historier. Serien “Bill.mrk. to rom og
kjøkken 1956” med miniatyrskildringar av tidstypiske 1950-tals interiør,
vil vekkja gjenkjennande minne hos mange. Samstundes symboliserer dei
gjenreisinga etter krigen, der bustadar til alle stod heilt sentralt i
Arbeidarpartiet sin velferdspolikk
Hovudpersonen i Konrad Mehus sine forteljingar frå dei siste fire-fem
åra er figuren KM. Det er ein figur som har fleire ytre trekk til felles
med kunstnaren. Nøkkelordet er såleis portrett. I brosjar som meir og
meir har fått karakteren av sjølvstendige miniskulpturar, har han
undersøkt kva det vil seia å portrettera seg sjølv eller skildra eit
liv. Kva er forholdet mellom kunstnar og verk? Kva kan eit portrett
eigentleg fortelja? Kor interessant er ein kunstnars biografi for andre?
Det konvensjonelle portrettet er ofte skjønmålande, utglattande og
heroiserande, og sjølvportrettet er i tillegg gjerne svært
sjølvsentrert. Slik er ikkje portrettet av KM eller Konrad Mehus si
utlevering av seg sjølv. Trass i ei svært nærgåande og intim fokusering
på KM sin navle i serien “Min navle”, tre kvadratiske brosjar med tre
navlar siselert i sølv, så handlar dette om noko anna og meir enn rein
fysisk dokumentasjon. Det handlar også om noko meir enn å illustrera eit
biografiske fragment av KM sitt liv. På eit metaforisk plan kan nemleg
“Min navle” lesast som ein ironisk kommentar til all “navlebeskuelsen” i
kunsten generelt og sjølvbiografisjangeren spesielt. Desse brosjane
melder klårt ifrå: Her er det ikkje tale om ekspresjonistisk kunst med
merksemda utelukkande retta mot eigne kjensler og eige liv. Tvert imot.
Konrad Mehus sine “utleveringar” er gjort med humor og varme, men også
med ironi og distanse. Det handlar meir om å kommentera fenomen i tida
enn om personleg utlevering. Difor kan brosjane som byggjer på
avstøypingar av pilleesker, og som ved nærare studium viser seg å vera
utskrivne til Mehus personleg, presenterast som “Norsk folkemedisin”.
Mogadon, valium, sobril og anabole steroid er medisin han ikkje er
åleine om å ta, og slik vitnar dei om at angst og søvnløyse er utbreidde
problem. Desse brosjane fortel at individet er ikkje berre spesielt og
eineståande, men også innskrive i historia og kulturen. Eller som det
heiter i eit klassisk feministisk slagord: Det personlege er politisk.
Å nytta eit edelt metall som sølv til banale motiv som Coca
Cola-kapslar, navlar og medisinesker, er usedvanleg. Å fortelja om seg
sjølv attpåtil, er ikkje mindre uvanleg for ein smykkekunstnar. Men slik
knyter Konrad Mehus band mellom kunst og kvardag og kunst og liv. Band
som blir ytterlegare styrkt ved at smykka kan brukast, sjølv om
bruksfunksjonen, som tidlegare nemnt, er underordna kunstnarleg idé og
uttrykk. Brukaren spelar ei viktig rolle gjennom aktivt å formidla og
spreia smykka og deira forteljingar i mange ulike sosiale samanhengar.
Gjennom å halda fast ved å laga smykke viser såleis Konrad Mehus at
kunsten kan noko anna “enn å sitja på rompa i eit museum”, for å sitera
popkunstnaren Claes Oldenburg.
Jorunn Veiteberg